|
İnsan ve hayvan davranışlarıyla ve bilişsel
süreçleriyle ilgilenen psikoloji biliminin 125 yıllık bir tarihi
vardır. Bu genç yaşına rağmen psikoloji, biyolojiden sosyolojiye
kadar uzanan oldukça geniş kapsamlı bir alandır. Psikoloji insan
ve hayvan davranışlarını ve bu davranışlarla ilintili
psikolojik, sosyal ve biyolojik süreçleri inceleyen bir alandır.
Bir meslek olarak ise psikoloji, psikoloji bilgilerinin insan
sorunlarını çözmek için kullanılmasıdır. Bu bilginin
kullanılması psikolojinin alt alanlarına göre değişmekle
birlikte dili iyi kullanma, araştırma, istatistiksel analiz ve
empati gibi bazı özel beceri ve yetenekleri gerektirir.
Psikologlar iki önemli ilişki üzerinde
çalışırlar: ilki, beyin ve davranış, ikincisi ise çevre ve
davranış ilişkisidir. Psikologlar hem araştırmacı olarak gözlem,
deney ve analiz gibi bilimsel yöntemleri izlemek hem de bilimsel
bulguları uygulamak için yaratıcı olmak durumundadırlar.
Psikologlar araştırma yaparak geliştirdikleri kuramları sınarlar
ve araştırmalar sonucu ortaya çıkan yeni bilgileri uygulama
alanında çalışanların kullanımına sunarlar. Ayrıca, bireylerin
ve toplumların değişen gereksinimlerini karşılamak amacıyla yeni
yaklaşımlar geliştirirler.
Psikoloji oldukça geniş bir alandır.
Psikologlar temel ve uygulamalı alanlarda araştırma yaparlar,
toplumdaki örgütlere ve diğer kurumlara danışmanlık hizmeti
verirler, bireylere tanı koyar ve tedavi ederler, lise ve
üniversitelerde psikoloji öğretirler, çeşitli testler kullanarak
zekayı ve kişiliği ölçerler, davranışları ve bilişsel işlevleri
değerlendirip gerekli durumlarda yardımcı olurlar. Bireylerin
hem birbirleri ile hem de makineler ile nasıl ilişki içine
girdiklerini araştırıp, bu ilişkileri iyileştirmeye çalışırlar.
Psikologlar bazı işlerde bağımsız olarak
çalışırken diğerlerinde doktor, hukukçu, okul personeli,
bilgisayar uzmanı, mühendis, yasa koyucu, polis, asker ve
yöneticiler ile takım halinde çalışarak toplumun her alanına
katkıda bulunurlar. Bu yüzden psikologları, laboratuvarlarda,
hastanelerde, adliyede, okullarda, üniversitelerde halk sağlığı
merkezlerinde, kitle iletişiminde, hapishanelerde ve pek çok
başka işyerinde görebilirsiniz. Örneğin stresi yenip performansı
artırmaya yönelik programlarda yönetici veya sporcularla
birlikte çalışırlar. Adli kararlar için hukukçulara gerekli
bilgi ve önerileri sağlarlar. Okul reformunda eğitimcilerle,
psikiyatri kliniklerinde psikiyatrist ve sosyal çalışmacılarla,
pediatri, onkoloji ve nöroloji gibi kliniklerde de uzman
doktorlarla birlikte çalışırlar. Uçak kazası ya da bombalama
gibi bir felaketin hemen ardından ortaya çıkan şok sürecinde
kaza kurbanlarına yardımcı olurlar. Hukuk ve halk sağlığı
alanlarında çalışanlarla birlikte takım halinde çalışarak bu tür
olayların nedenlerini analiz ederler ve tekrarlanmasını önlemek
için yollar bulmaya çalışırlar
Psikolojide çalışma alanlarının hem sayısı
hem de etkinliği gün geçtikçe artmaktadır. ABD’de yapılan bir
öngörüye göre psikoloji, 2005 yılına kadar en hızlı gelişen
üçüncü alan olacak ve bir kaç 10 yıl içinde de bu gelişme
sürecektir. Toplumdaki sorunların çoğunluğunun insan
davranışıyla ilişkili olduğu düşünülürse psikolojinin çok fazla
sayıda çalışma alanı olduğunu görmek şaşırtıcı olmayacaktır.
Örneğin uyuşturucu kullanımı, kişisel ilişkilerdeki güçlükler,
sokakta ve evde şiddet, kendi sağlığımıza ve çevremize zarar
veren davranışlarımız gibi bireysel ve toplumsal sorunlar,
psikologların ilgilendikleri sorunlar arasındadır. Psikologlar,
bilimsel yöntemle bilgi toplama, bilgiyi analiz etme, önleme ve
müdahale stratejileri geliştirme gibi yollarla sorunların
çözümüne katkıda bulunurlar. Örneğin, psikologlar, yaşlıların
sayısının hızla arttığı dünyamızda evleri ve işyerlerini bu grup
için daha uygun hale getirmek üzere araştırma ve uygulama
yapmaktadırlar. Elektronik alanında yaşanan devrim, kullanıcı
dostu teknoloji ve eğitim gerektirmekte ve psikologlar bu konuda
mühendislerle birlikte çalışmaktadırlar. Günümüzde sayıları
gittikçe artan çalışan kadınlar işverenden aile gereksinimlerine
uygun bir işyeri yapılanması talep etmekte ve psikologlar da
gereksinim duyulan değişmeler konusunda işverenlere yardımcı
olmaktadırlar. Büyük toplumsal değişimlerin yaşandığı ve farklı
kültürleri içeren ülkelerde toplumsal değişimin birey üzerindeki
etkilerini ve kültürel farklılıkları anlamada kullanılacak
önemli bilgi ve becerileri ortaya koymaktadırlar. Bunların yanı
sıra öğrenme ve bellek konularındaki araştırmalarda kaydedilen
gelişmeler ile beden ve ruh sağlığının içiçeliği Psikoloji
bilimini her zamankinden daha ilginç bir hale getirmektedir.
Örneğin, hatırlamanın pasif bir süreç olmadığı, bireylerin
belleklerindeki geçmiş bir olaya ait bölük-pörçük bilgileri,
kendi yorumlarıyla birleştirip aktif olarak yeniden
yapılandırdıkları dolayısıyla da tanık ifadelerine tam olarak
güvenmenin doğru olmadığı anlaşılmıştır. Beden ve ruh sağlığının
içiçeliğine en iyi örnek ise, aşırı yarışmacı, sabırsız,
telaşlı, aynı anda birden fazla işi yapmaya çalışan ve diğer
insanlara karşı olumsuz inanç ve davranış içinde olan “A tipi”
kişilik özelliğinin, ani kalp krizlerinin en önemli yordayıcısı
olmasıdır.
Psikologların çoğu işlerini severler; çünkü,
sağlık ocaklarında doktorlarla birlikte çalışmaktan bilgisayar
kullanmaya kadar uzanan geniş bir yelpaze içinde çalışıyor olmak
heyecan vericidir. Bunun da ötesinde psikologlar kendilerini
bireylerin günlük yaşamlarındaki iniş-çıkışlarla
başedebilmelerine yardımcı olmaya adamışlardır.Psikolojiyi
öğrenmek ve bilmek pek çok diğer meslek dalları için de önemli
bir avantajdır. Örneğin, işverenlerin çoğu psikoloji derslerinin
kazandırdığı bilgi toplama , analiz etme, yorumlama, istatistik
ve deneysel desen kurma gibi becerilere ilgi duymaktadırlar. |
